Najlepszym sposobem, aby sprawdzić umiejętności baristy, jest poproszenie go o przygotowanie espresso. Najpopularniejszy rodzaj kawy może okazać się dla niego dużym wyzwaniem, gdyż jego prostota ujawnia wszystkie braki w wiedzy i umiejętnościach. Włoska zasada 4M to złota zasada baristy. Tworzą ją 4 elementy, które muszą ze sobą właściwie współgrać:
- La Macchina – wysokiej jakości ekspres do kawy
- La Maccinadosatore – młynek do kawy
- La Miscela – ziarna kawy dobrej jakości
- La Mano – osoba baristy, jego umiejętności, cechy i wiedza
Za perfekcyjnie przygotowanym espresso kryje się znajomość zasad jego parzenia, etapów całego procesu, rodzajów ziaren, ale też sposobu wykorzystania dostępnych urządzeń niezbędnych w jego pracy, czyli ekspresu do kawy i młynka. Nie wystarczy jednak użyć ziaren kawy wysokiej jakości, 98% espresso stanowi przecież woda, a tak odgrywa istotną rolę przy jego parzeniu. Smak może popsuć woda niefiltrowana, dlatego wykwalifikowany barista użyje wody mineralnej. Ponadto musi mieć ona odpowiednią temperaturę w granicach 90 – 95° C. Kawę należy właściwie ubić, jak też podać w specjalnie przeznaczonej do espresso filiżance. Jej parzenie nie powinno trwać dłużej niż 30 sekund, w przeciwnym razie będzie ono gorzkie.
Skoro parzenie kawy nazywamy sztuką, to barista jest poniekąd artystą. Obecnie nie wystarczy jednak umiejętność przyrządzania kawowego napoju, a od baristy oczekuje się czegoś więcej, znajomości technik ozdabiania kawy i umiejętności ich wykorzystania w praktyce. Spektakularne efekty zdobień wykonywanych na spienionym mleku osiąga się dzięki sztuce nazywanej latte art. Precyzja, kreatywność, perfekcja i wyobraźnia to kolejne cechy, które powinny towarzyszyć współczesnemu bariście. Aby osiągnąć ten najwyższy poziom wtajemniczenia konieczne jest odbycie kolejnych kursów. Nie udaje się to jednak każdemu. Nauka baristyki jest długa i wymagająca samodyscypliny. Dążenie do perfekcji i mistrzowskich umiejętności zarówno parzenia kawy, jak i tworzenia mlecznych rysunków to długa droga, jaką musi pokonać pasjonata kawy, który chce się dzielić swoimi umiejętnościami i pasją z innymi. Latte Art oprócz tego, że jest nieodzownym elementem pracy baristy stało się też sztuką, której efekty prezentowane są podczas Mistrzostw Świata Latte Art. Uczestnicy mają zaledwie 6 minut, aby wykonać 4 zdobień na mleku. Efekty bywają spektakularne, a najlepsi są w stanie stworzyć prawdziwe dzieła sztuki.
Barista to w Polsce zawód jeszcze całkiem młody. Przez wielu jest jednak niedoceniany, gdyż wydaje się, iż przygotować kawę może przecież każdy, nie ma w tym nic wyjątkowego. Najlepszym sposobem na zmianę postrzegania tego zawodu i samej sztuki parzenia kawy jest skosztowanie idealnego espresso, które zostanie przygotowane przez profesjonalistę. Dopiero wtedy zaczynamy rozumieć, że smak kawy zależy nie tylko od tego, w jakim towarzystwie ją pijemy, ale kto ją dla nas przygotuje.